لباس‌های اصیل زن‌های ایرانی را بشناسیم 

تن‌پوش زنان ایران زمین از دیرباز تن‌پوشی فاخر و اصیل به حساب می‌آمد. لباس‌هایی با طرح‌ها و رنگ‌هایی شاد و در خور زن ایرانی. فرقی نمی‌کرد زن ایرانی در چه عصری و در کدام سلسله زندگی کند. این زن از هر قوم و قبیله و در هر عصر و زمانی که بود لباسی در شان خود برای پوشش انتخاب می‌کرد. این گزارش بخشی از این لباس‌ها را به شما معرفی می‌کند.

زنان این خطه دارای یازده تکه پوشش اساسی هستند: کفش، شلوار، زیرپیراهن، جلیقه، قبا، یل، دستمال سه گوش زینتی، عمامه و روسری.‏

کفش زنان کرد از نیم تاج الوان یا چرم خام با طرحی ساده و نوک‏پنجه‌ای و اندکی نوک برگشته است. رویه کفش را معمولاً با نخ‌های الوان ابریشمی نقش‏بندی و گلدوزی شده تهیه می‏‌کنند.‏

شلوار، دارای دو ساقه و یک میان ساق پهن چهار گوش است. کمر این نوع شلوار لیفه‌دار است. دم‏پای ساق‌ها نیز به صورت لیفه است که به وسیله بندی در حدود مچ پا جمع می‏‌شود.‏

زنان کرد زیرپیراهن یا زیرپوش را معمولاً از چلوار تهیه می‏‌کنند. این زیرپوش ساده و بلند است که تا به پشت پا می‏‌رسد. آستین آن برشی معمولی است و در مچ دست با دکمه بسته می‏‌شود.‏

پیراهن زنان کرد تمام‏‌قد بلند است. از زیر بغل، مخروطی‏‌شکل به طرف پایین ادامه دارد. این نوع پیراهن‌ها به وسیله پولک‏‌دوزی و یراقدوزی تزیین شده‏‌اند. جلیقه بانوان کرد از مخمل‌های الوان تهیه می‏‌شود. این جلیقه‏‌ها معمولاً دارای یراق‌ها و نوارهای پهن هستند و با سکه‏‌ها و زیورهای طلا و نقره تزیین یافته‏‌اند.‏

قبای زنان کرد مانند پیراهن آنها تمام‌‏قد بلند است. به طوری که تا پشت پایشان ادامه دارد و از روی پیراهن پوشیده می‏‌شود. در محل اتصال یقه دکمه قیطانی دوخته می‏‌شود که یقه را به هم پیوند می‌‏دهد.‏

دستمال زینتی زنان کرد پارچه‏ای است از جنس توری و سه‏‌گوش که از رنگهای مختلف انتخاب می‏‌شود.‏

عمامه زنان کرد از دو قسمت تشکیل یافته است: 1ـ کلاه کوتاه یا کلگی مسطح و پولک‏دوزی شده 2ـ مقداری پارچه مشکی لوله شده.‏

سربند زنان کرد معمولاً از چندین تکه پارچه‏‌های ابریشمی به نام کلاغی با زمینه‌‏های سیاه و گل‌های زرد و سفید تشکیل می‏‌شود.‏

‏پوشاک زنان لرستان‏

پوشاک زنان منطقه لرستان عبارت است از کلاهک، روسری، پیراهن، شلوار، جلیقه، یل، کلنچه (سرداری) و پاپوش. زنان لر از پارچه کم‏‌عرض کلاهک درست می‌‏کنند و دور آن را دستمال یا کلاغی می‏‌بندند. این روسری‌های ریشه‌‏دار، گلدار و گاهی سیاه و سفید هستند. کلاغی را طوری دور سر می‏‌پیچند که پرپشت باشد و آویزه‌‏های بلند نیز همراه دارد.

‏پیراهن زن لر برشی ساده، بلند و گشاد و یقه گرد بهم آمده دارد. جلوی پیراهن از زیر گلو تا حدود سینه چاک دارد، تنه پیراهن برش راست داشته و گاهی نیز از زیر بغل به سوی پایین اریب می‏‌خورد و در دامن عرض آن افزایش می‌‏یابد. زنان لر از دو پیراهن روی هم رفته استفاده می‏‌کنند که یکی نقش زیر پیراهن را ایفا می‌کندو از تافته تهیه می‏‌شود.‏

شلوار زنان لر از لحاظ برش وضع خاصی دارد. قسمت بالای آن گشاد و پهن و دارای لیفه و کمر است. دو ساق آن مایل به بیرون و قسمت پهن آن در پایین شلوار دوخته می‏‌شود. دو ساق در بخش بالای خود به فاصله‏ای از همدیگر قرار می‏‌گیرند و این فاصله خود به منزله میان ساقی است. شلوار از لحاظ جنس و ترکیب دو قسمتی و دو رنگ است که از دم پا تا حدود زانو رنگی است. بر آن نقش‏بندی و نواردوزی کرده و قسمت دیگر آن رنگی دیگر است. جلیقه از لحاظ برش و ساختمان در میان تمام ایلات یکی است و در میان زنان لر بخش جلوی آن همیشه باز است و دکمه ندارد. قسمت جلوی جلیقه یراق‏دوزی مفصل دارد.

در لرستان دو نوع کت و دیل معمول است. یکی همان کت معمول است که نیمه تن را می‏‌پوشانند و ساده است و بدون آرایش و دیگری کتی است که از مخمل تهیه می‏‌گردد که آن را کُلنتچه می‏‌گویند. این تن‏پوش چون کت معمولی است اما در جلوی بدن بسته نمی‏‌شود. یقه‌‏اش باز است و دم آستین و دوره شکاف آن یراق‏دوزی و نواردوزی می‏‌شود.‏

سرداری زن لر پوششی بلند تا پشت پا دارای کمرچین، جلوی آن آزاد است بدون دکمه و آستین آن کوتاه تا آرنج و از مخمل الوان و مشکی تهیه می‏‌شود. کناره‏های سرداری و دور دامن و سر آستین را به پهنای سه انگشت یراق‏دوزی می‏‌کنند.‏
پا پوشش زن لرستانی از چرم محلی است که در خرم‏‌آباد و بروجرد ساخته می‌‏شود اما اغلب از دوخته‏‌های کرمانشاه و گیوه‏‌های معروف آنجا بهره می‏‌برند.‏

پوشاک زنان بختیاری

بختیاری‌ها شاخه‌ای از لرها هستند که به لر بزرگ معروف هستند. بنابراین تحت تأثیر آداب و رسوم لری هستند و پوشاکشان به لری نزدیکتر و شبیه‏‌تر است.‏

پاپوش بانوان بختیاری از نوع گیوه‏‌های شیراز است که در محل تهیه می‏‌شود و یا از اصفهان و شیراز فراهم می‏‌آورند.‏

چادر بانوان بختیاری مشخص‏‌کننده پوشاک زنان بختیاری است که از جنس پارچه توری و گاه مزین به تارها و نقش‌ها و حاشیه‏‌های زرین است. حاشیه و کناره‏‌های چادر زنان بختیاری اغلب به وسیله زر و زیور و سکه‏‌های مختلف تزیین می‏‌شود. پوشش زن بختیاری آمیخت‌ه‏ای است از پوشاک همسایگان خود بویژه اصفهانی‌ها.‏

بانوان بختیاری دارای یل هستند که از مخمل گلدار یا ساده تهیه می‏‌شود. یقه این یل ایستاده و گاه خوابیده است.‏

سردست آن مزین و در قسمت جلو با دکمه بسته می‏‌شود و از روی پیراهن می‏‌پوشند. تنبان (شلیته) لیفه‏دار و پرچین است. پارچه مورد مصرف آن از شش متر تجاوز می‏کند و جنس پارچه آن از پارچه‌‏های الوان و خوشرنگ است.

پوشاک زنان مازندران‏

پوشاک زنان مازندران شامل: لچک، روسری، پیراهن، جلیقه، شلیته کوتاه، شلوار، جوراب پشمی، کفش و چادر است.‏

لچک از پارچه‏ای به شکل سه‏‌گوش و سفید تهیه می‏‌شود. در قسمت جلو لچک نواردوزی شده است. زنان این لچک را با سبک خاص به سر می‏‌بندند. لچک بارزترین پوشاک در میان زنان ساحل خزر بوده و در تمام منطقه عمومیت دارد.‏

چارقد یا روسری پارچه‏‌ای است چهارگوش و معمولاً به رنگ سفید که آن را به صورت دولا بر سر می‏‌گذارند و دو طرف آن را در زیر گلو سنجاق می‏‌زنند و یا با منجوق زیوردار، بند می‏‌کنند.‏

پیراهن زنان مازندرانی با آستین بلند است که یقه جلو آن باز است.‏

پوشیدن جلیقه تقریبا در تمام منطقه معمول است. این پوشش برای ساکنین کوهپایه‏‌های مازندران بسیار متنوع است.‏

شلیته زنان مازندرانی از پارچه‏‌های گلدار یا ساده تهیه می‏‌شود. قد شلیته کوتاه و پرچین است.‏

زنان این منطقه، شلوار را از زیر شلیته می‏‌پوشند که به صورت راسته و ‏ساده و از پارچه مشکی دوخته می‏‌شود. قد شلوار در مازندران بلندتر از گیلان است.‏

پوشاک زنان خراسان‏

پوشاک مردم سرزمین خراسان با پوشاک همسایه‏‌های خود یعنی بلوچ‌ها شباهت بسیار دارد. لیکن تفاوتی نیز در برش آنها وجود دارد که نمی‏توان نادیده گرفت. پوشش مردم شرق خراسان اصیل‏‌ترین پوشاک‌های این منطقه است. دربقیه مناطق خراسان مردان عمامه را برداشته و کت و شلوار می‏‌پوشند. زنان، چارقد به سر داشته که از نوع دستمال یزدی است.امروزه این چارقدها کاربرد چندانی ندارند.‏

پوشاک زنان شرق خراسان دارای شش تکه اساسی است: کلاغی، روسری، پیراهن، جلیقه، شلوار، چادر و کفش.‏

روسری زنان شرق خراسان به نام چارقد به رنگ سفید و بزرگ که به شکل سه گوش است. این لچک را به صورت تا زده بر سر می‏‌گذارند. در گوشه‏‌های این سربند منگوله‏‌هایی از نخ‌های ابریشم و الوان وصل شده است. دستمال کلاغی از قسمت پیشانی روی روسری بسته می‏‌شود.‏

پیراهن زنان در این دیار با بالاتنه کوتاه است که قسمت پایین آنها پرچین و بلند است.این نوع پیراهن دارای آستینی معمولی و سردست است. روی سینه پیراهن زنان این منطقه نقش‏بندی بسیار زیبایی انجام شده است. یقه تا حوالی سینه باز است. رنگ پارچه‏‌ها را اغلب از نوع قرمز و بدون گل و بوته انتخاب می‏‌کنند.‏

دور کمر شلوار زنان شرق خراسان گاهی از شش متر متجاوز است. این شلوار در هنگام پوشیدن به وسیله بندی به دور کمر بسته می‏‌شود. رنگ شلوارهای زنانه را معمولاً از پارچه‏‌های الوان انتخاب می‏‌کنند.

‏جلیقه زنان از مخمله‌ای الوان و زربفت تهیه می‏‌شود که برای حفاظت از سرما به جای یل و ارخالق به کار می‏‌برند.‏

کفش زنان شرق خراسان به شکل نعلینی است که پاشنه کفش در روی تخت آن قرار گرفته است و از چرم الوان تهیه می‏‌شود. زیر پاشنه معمولاً نعل می‏‌کوبند. در پاشنه این کفش‌ها استخوان شتر به کار می‏‌رود. رویه کفش از چرم تزیین یافته است.‏ چادر زنان این ناحیه معمولاً به رنگ نخودی روشن و یا با روناس رنگ می‏‌شود. قد چادر نسبتاً کوتاه است و موقع استفاده مقداری از آن را روی سر می‏‌گذارند.‏ رنگ‌‏آمیزی پوشاک زنان شمال خراسان نیز بسیار جالب و مانند پر طاووس رنگ به رنگ است.

آداب و رسوم مردم گیلان

آیینها و مراسمی که در طول زندگی یک فرد انجام می شود ومحور انجام آن، فرد انسان است.در این بخش آیینها و مراسمی انجام می گیرد که به مقاطع مختلف زندگی یک فرد, از تولد تا مرگ مربوط می شود. از جمله این مراسم در گیلان: مراسم فرزند خواهی و آداب و رسم های تولد؛ گاز فروشان« دندون فروشان», ختنه سوران و آیین ازدواج؛ عقد کنان, حنابندان ، گیشه بری و آداب ومراسم سوگواری است .

آداب و مراسم سوگواری آیین ها و مراسمی است که در انتهای عمر یک انسان برگزار می شود. بنا براعتقاد به معاد و وجود جهانی دیگر ،در هر نقطه از ایران و جهان، مراسم خاصی را برای فراد مرده برگزار می کنند که ریشه در اعتقادات و دستورات دینی و مذهبی مردم آن منطقه دارد . از برگزاری این گونه مراسم دوهدف مد نظر است: یکی طلب آمرزش و آرامش برای روح شخص درگذشته{جنبه اعتقادی} ،و دیگری به منظور همراهی و همدردی با بازماندگان و حفظ احترام و رعایت شئون خانواده{جنبه اعتقادی} می باشد.

2- آیینها و مراسمی که در گردش یک سال قمری برگزار می شود و برگزاری آنها به یک روز معین از سال بستگی دارد. از قبیل: شب اول ماه, ماه محرم و روز عاشورا, اعتقادات و رسوم ماه رمضان(عید فطر), ماه رجب,نیمه شعبان,عید قربان وعید قدیر.

درمراسم ماه محرم و عزاداریهای مربوط به آن،روضه خوانی ، دسته گردانی و تعزیه خوانی ،3 گونه عمده مراسم عزاداری است. تعزیه از مهمترین ، پرشورترین و پر جاذبه ترین مراسم سنتی - مذهبی و درعین حال کامل ترین گونه نمایش سنتی و مردمی ایران است.

تعزیه در گیلان،هم در روزهای سوگواری امام حسین ‹ ع› و هم در برخی از ماهها برگزار می شود، به ویژه در روستاها دو ماه آخر تابستان و فصل پایان کار و فعالیتهای زراعی ،هنگام رواج تعزیه خوانی است که از جهت روش و شیوه اجرا و نوع تعزیه نامه زیر نفوذ و تاثیر قزوین است. درشهرهای گیلان تعزیه خوانان محلی هستند. مکان خاصی برای اجرای تعزیه ساخته نشده است ،بلکه در فضای باز جلوی مسجدها (تکیه)،این گونه مجالس تعزیه برگزار می شود. مانند: تکیه سردار معتمد در سنگر و تکیه چارده.

3-آیینها و مراسمی که در گردش یک سال خورشیدی برگزار می شود.

4-آیینها و مراسمی که در رابطه با فعالیتهای تولیدی و معشیتی انجام می شود.

مراسم ازدواج
1- گیشه بری:بردن عروس به خانه داماد را به اصطلاح گیشه بری می گویند ،که با هیجان ترین قسمت از مراسم عروسی و نقطه اوج این مراسم است. در این هنگام صدای سازونقاره, ترانه خوانی و مبارکباد فضا را آکنده می کند. اما گویی درضمیرفرهنگ جامعه نیز ، همانند عروس که دارای دلی نگران و غم اندوه خداحفظی از دوران کودکی و نوجوانی)دختری(خود در خانه پدر است , دل نگرانی و تشویش وجود دارد و بنا به رسم، به صورتهای مختلف برای عروس بخت و اقبال خوب آرزو می کنند.

2- نحوه اجرای گیشه بری در مناطق مختلف :در گیلان در مناطق مختلف مراسم گیشه بری با شیوه های خاصی انجام می گیرد. در شرق گیلان, نهالی را که از خانه پدر عروس کنده اند، همراهش می کنند و این نهال را عروس و داماد، با هم در خانه داماد می کارند. در بعضی از روستاهای غرب و شرق گبلان، مادر عروس پای خروسی را که از مادر داماد گرفته، با رشته های رنگین ابریشمین به پای مرغ می بندد و آن مرغوخروس را با عروس همراه می کنند, تا در خانه داماد بند از پای آن بر گیرند و در لانه ای که آماده کرده اند،جایشان دهند.

در خیلی از نقاط گیلان نان وآرد را در سفره ای ، به کمر عروس می بندند تا با خود خیر و برکت به همراه داشته باشدو به این ترتیب عروس عازم خانه بخت می شود، اما قبل از آنکه پا رااز خانه بیرون بگذارد, در هر منطقه بنا به رسم , برادر یا دایی عروس جلوی در را می گیرد تا چیزی از عروس بگیرد ، و به آنچه دریفت کرده ؛ درسری(در ماسال) ودائیانه(در نومندان و شرق گیلان) می گویند .

اگر راه خانه داماد نزدیک باشد. عروس را پیاده می برند و اگر راه دور باشد، مرکبش اسبی مزین و آراسته خواهد بود که البته باید نر و اخته نکرده باشد. در مناطق شرق گیلان( روستاهای کوهستانی دیلمان )، عروس از هر جوی آب روان که بگذرد ،بخشی از مهریه خود را به حضرت فاطمه الزهرا‹س› می بخشد و جمع این بخششها را ازمهریه او کم می کنند. در نیمه راه ،داماد با دو تن ساقدوس و سلدوش به پیشواز عروس می آید و یک نارنج ، پرتقال و سیب یا یک تکه قند به طرف عروس پرتاب می کند که مفهوم برکت خواهی و طلب نیک بختی درآن نهفته است.